Nie ma wątpliwości co do tego, że taniec stanowi doskonałą formę aktywności fizycznej. Bardzo często taniec, a w szczególności taniec ludowy jest również jednym ze skuteczniejszych sposobów na wyjście z własnej strefy komfortu — przełamywanie własnych barier (często nie tylko tych fizycznych, ale także psychicznych). Tańce ludowe dają również możliwość poznania i obcowania z zupełnie nowymi kulturami, bo nie ograniczają się one wyłącznie do tańców polskich. Jak powstał i ewoluował taniec ludowy w Europie i na świecie? Jak taniec ludowy wpływa na relacje międzyludzkie? O tym i kilku innych kwestiach związanych z tańcem ludowym przeczytasz w naszym poradniku, do którego serdecznie zapraszamy.
Dlaczego powstał taniec ludowy?
Taniec uznawany jest za najstarszą dziedzinę sztuki. Jego prapoczątków można dopatrywać się na malowidłach jaskiniowych wykonywanych przez paleolitycznych twórców kultury magdaleńskiej. Doskonałym tego przykładem jest znajdujące się w jaskini Trois Frères we Francji malowidło czarownika ubranego w zwierzęce skóry, które przedstawia go w pozie dynamicznej, najprawdopodobniej tanecznej. Antropolodzy uznali, że dzieło to przedstawia plemiennego szamana, którego rolą była ochrona lokalnej społeczności. A ta z kolei wyrażana była charakterystycznymi ruchami ciała.
Jak jednak to wszystko ma się to w kontekście tańca? Otóż w kulturach, które zwykliśmy określać jako pierwotne — taniec, a zatem zbiór określonych ruchów pełnił istotne role społeczne. Służył przede wszystkim do odstraszania duchów, przywoływania deszczu, czy życzenia pomyślności w polowaniu. Tego rodzaju rytuały przekazywane były kolejno z pokolenia na pokolenie i co ważne, nie miały jedynie za zadanie zapewnić pomyślność, ale w sposób znaczący umacniały relacje społeczne.
Podstawową rolą tańca już od czasów prehistorycznych było wyrażanie emocji. I ten aspekt z pewnością przetrwał po dziś dzień. Nie sposób jednak nie wspomnieć, że nieodłącznym elementem współtworzącym taniec jest muzyka. To ona nadaje tempo oraz określa rytm tańca. Szczególnie mocno uwidocznione jest to w tańcach ludowych, które w Polsce, ale także w wielu innych krajach, uznawane są za tzw. ”dobro narodowe”.
Jak taniec ludowy wpływa na ciało człowieka?
Taniec ma drogocenny wpływ nie tylko na kondycję fizyczną, ale także psychiczną. Nie bez powodu mówi się, że taniec jest mową ciała. Za jego pośrednictwem można przekazać wszystkie uczucia — od radości, przez gniew aż po smutek. Poprzez ruch w tańcu wyrażane są prawdziwe emocje. Tańcząc, zapominamy o tym, co nas otacza. Stres i wszelkie życiowe niepowodzenia odchodzą na bok. W tańcu liczy się bowiem “tu i teraz”.
Taniec ludowy pozwala kształtować ciało i umysł. Dodaje poczucia pewności siebie i relaksuje. W tańcu odzyskujemy wewnętrzny balans (harmonię). Sprawia on, że czujemy głęboką radość i spełnienie.
To jednak nie wszystko… Taniec doskonale modeluje sylwetkę ciała, poprawia funkcjonowanie stawów i uwalnia nagromadzone w naszym ciele napięcia. Wzmacnia mięśnie brzucha i grzbietu, ramion oraz łydek. Podsumowując, taniec ma niebagatelny wpływ zarówno na naszą kondycję fizyczną, jak i psychiczną.
Jak taniec ludowy wpływa na relacje między ludźmi?
Taniec poza tym, że doskonale oddziałuje na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne to dodatkowo dostarcza nam zdrowych relacji ludzkich, o które tak trudno w dzisiejszym, zbyt szybkim tempie życia. Co ciekawe w ostatnich latach taniec ludowy stał się przedmiotem wielu badań. Niektóre z nich skupiają się na zależności pomiędzy tańcem a relacjami społecznymi.
Już na przestrzeni wieków taniec postrzegany był nie tylko jako sposób na wyrażanie pewnych emocji, ale przede wszystkim forma komunikacji między ludźmi. Doskonałym tego przykładem są tańce ludowe, które nie tylko wymagają współpracy pomiędzy tancerzami, ale także wzajemnego zaufania. Tańcząc w grupie, każdy z tancerzy musi nie tylko do perfekcji opanować choreografię, ale także zsynchronizować swoje ruchy z pozostałą częścią grupy, by docelowo móc stworzyć naprawdę ciekawe w odbiorze widowisko. Takie działania uczą nas pracy zespołowej, przełamują bariery w nawiązywaniu nowych relacji, a niekiedy nawet utrzymywania tych znajomości poza salą treningową i wspólnymi występami.
Rodzaje tańca ludowego
Nie ma wątpliwości co do tego, że tańce ludowe stały się istotną częścią dziedzictwa narodowego. I nie mamy tu na myśli wyłącznie tańców ludowych polskich, ale także innych krajów europejskich, afrykańskich, amerykańskich, czy azjatyckich. Obecność ludowych tańców w danym kraju świadczy o jego bogactwie kulturowym. Co ciekawe, w jednym państwie, mogą występować różne rodzaje tańców ludowych.
Każdy z nich charakteryzuje się nie tylko odmiennym sposobem poruszania, lecz skomponowaną na potrzeby danego tańca muzyką. Tańce ludowe różnią się również strojami, w które ubrani są tancerze. W Polsce możemy wyróżnić kilka rodzajów tańców ludowych, które uznane zostały za narodowe. Należą do nich m.in.:
- Krakowiak — jak sama nazwa wskazuje, jest to taniec ludowy, który wywodzi się z okolic Krakowa i charakteryzuje się żywym, szybkim tempem.
- Kujawiak — pochodzi z Kujaw i w przeciwieństwie do krakowiaka ma powolne, spokojne tempo.
- Oberek — ten taniec wywodzi się z Mazowsza i uznawany jest za jeden z najszybszych polskich tańców ludowych. Jego nazwa pochodzi od “obracania się”, co jest charakterystycznym elementem składowym tego tańca.
- Polonez — inaczej nazywany także tańcem dworskim. To pochodzący z drugiej połowy XVI wieku polski taniec ludowy, charakteryzujący się uroczystymi, dostojnie prowadzonymi krokami. Tradycja poloneza kontynuowana jest przez szkoły średnie, które to właśnie tym tańcem otwierają bal maturalny.
Taniec ludowy w Europie
Jak już wspomnieliśmy — tańce ludowe stanowią integralną część kultury niemal każdego kraju. Wszystkie jego odmiany, nie tylko te rozwinięte w Polsce, ale także poza granicami naszego kraju łączy jeden wspólny mianownik, a jest nim folklor.
Oczywiście najbliższe nam nie tylko pod względem tańca ludowego, ale także samej muzyki ludowej są kraje ościenne, czyli te o słowiańskich korzeniach. Wyróżnić tutaj możemy np. ludowy taniec ukraiński, czy czeski taniec ludowy. Bardzo długą listę tańców ludowych ma także Austria. Austriackie tańce ludowe różnią się nie tylko określoną obrzędowością, ale także liczbą występujących na scenie tancerzy, strojami do tańca ludowego, czy określoną dla danego tańca choreografią.
Poza tańcami ludowymi austriackimi, ukraińskimi i czeskimi, w Europie bardzo popularny jest również hiszpański taniec ludowy, czyli tzw. bolero. Bolero tańczy się dość umiarkowanym tempem, solo lub parami, a tancerzom akompaniują instrumenty perkusyjne, np. tamburyn.
Przy okazji omawiania europejskich tańców ludowych nie sposób pominąć Grecji, która, choć słynie z tańca zwanego zorbą, to w rzeczywistości jest to wyłącznie taniec pseudoludowy. Za oficjalny taniec ludowy grecki uważa się sirtos.
Taniec ludowy w Afryce
Taniec ludowy i muzyka są nieodłączną częścią kultur afrykańskich. Nie bez powodu powstało bowiem przekonanie, że poczucie rytmu, spontaniczność ruchów i wrodzone predyspozycje do tańca stanowią drugą naturę rdzennych mieszkańców Afryki.
Do najpopularniejszych tańców ludowych Afryki zaliczyć należy:
- Batuque — taniec i gatunek muzyczny wywodzący się z Wysp Zielonego Przylądka.
- Funaná — to również taniec i gatunek muzyczny wywodzący się z Wysp Zielonego Przylądka.
- Kizomba — gatunek muzyki oraz styl tańca wywodzący się z Angoli.
Co ciekawe, współcześnie w Afryce tańce ludowe coraz częściej odgrywane są tylko w kontekście programów folklorystycznych.
Taniec ludowy w Ameryce
Mówi się, że taniec amerykański nie jedno ma imię. I rzeczywiście chyba coś w tym jest, ponieważ określenie “taniec amerykanski” odnosi się do niemal każdego rodzaju tańca, który powstał, dzięki przekształceniu się innych typów i form tańca, najczęściej pochodzących z Ameryki Łacińskiej, lub Afryki.
Jeśli chcielibyśmy się odnieść do amerykańskiego tańca ludowego, to z pewnością powinniśmy na chwilę przenieść się do części Ameryki Łacińskiej, która słynie z tańców latino. Tego rodzaju tańce nie tylko zachwycają przepięknymi, barwnymi strojami, ale także dynamiczną muzyką, w której rytm tancerze poruszają się, tworząc niezwykłe widowisko.
Przechodząc jednak do tradycyjnych tańców ludowych Ameryki Łacińskiej, z pewnością wyróżnić powinniśmy ludowe tańce wenezuelskie, które poza tym, że są ciekawe same w sobie, to dodatkowo dostarczają nam niebywałych obrazów, ufundowanych przez barwne, przepięknie zdobione stroje taneczne. Kolejnym naszym przystankiem tanecznym po tańcach ludowych latino jest oczywiście Brazylia, w której odbywa się coroczny karnawał, przyciągający obserwatorów z całego świata. Oczywiście brazylijskim tańcem narodowym jest samba, która cieszy się popularnością nie tylko w tym regionie, ale na całym świecie. Lekcje samby oferuje niemal każde profesjonalne studio tańca.
Taniec ludowy w Azji
Na zakończenie mamy coś, co z pewnością wzbudzi zachwyt zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Mowa tu o "raqs sharqi", czyli tańcu brzucha, za którego kolebkę, bardzo często przyjmowane są Indie, a to niestety błąd. Taniec brzucha, a poprawnie mówiąc “taniec wschodni” wywodzi się z krajów arabskich oraz północnoafrykańskich (Egiptu) i powstał na początku XX wieku. Choć nie jest on formalnie uznanym tańcem narodowym, to jednak przyjął się na tyle dobrze zarówno w krajach wschodnich, jak i zachodnich, że zajął dość wysoką pozycję na liście tańców orientalnych.